Laboratoria czwartej przyrody: aktywizacja społeczności lokalnych w kierunku zielonej transformacji i rozpoznawania lokalnego dziedzictwa antropocenu.
Kwiecień w projekcie
Dodatek do Wiadomości Rudzkich NUMER 16/1663 dostępny na stronie DODATEK
W kwietniowym numerze przyglądamy się historii Doliny Kochłówki – pierwszego obszaru chronionego w Rudzie Śląskiej, który stał się symbolem troski o środowisko i współpracy społecznej.
Dolina Kochłówki to miejsce, gdzie doszło do skutecznego pogodzenia interesów miejskich, ekologicznych i społecznych. Teren ten, dawniej postrzegany jako problematyczne rozlewisko, z czasem przekształcił się w pierwszy użytek ekologiczny w mieście. Kluczową rolę w tym procesie odegrała Ewa Maria Chmielewska, osoba pełna determinacji i zaangażowania, która nieustannie walczyła o zachowanie walorów przyrodniczych tego obszaru.
Jako prezeska Fundacji Aktywni Społecznie AS, Ewa od lat prowadzi działania na rzecz aktywizacji społeczności lokalnej, promowania bezpieczeństwa oraz wzmacniania idei obywatelskiego zaangażowania. Założona przez nią w 2016 roku fundacja koncentruje się na wspieraniu integracji mieszkańców oraz budowaniu społeczeństwa opartego na zasadach zrównoważonego rozwoju i równości szans.
Organizacja warsztatów
Podczas kwietniowych zajęć unijnych „Od gaju do gruby. Literackie obrazy przemian przyrodniczych” uczniowie szkół średnich uczestniczyli w warsztatach poświęconych czytaniu, interpretowaniu oraz tworzeniu literatury. Spotkanie koncentrowało się na analizie zmian w środowisku i ich szerokich konsekwencjach – od aspektów społecznych, psychologicznych i cywilizacyjnych po wpływ na sztukę. Warsztaty nie tylko rozwijały umiejętności literackie i krytyczne, lecz także przygotowywały uczniów do egzaminu maturalnego z języka polskiego, wzmacniając ich kompetencje analityczne i interpretacyjne.
Praca archiwizacyjna regionalnego antropocenu
W kwietniu kontynuowano archiwizację regionalnego antropocenu, koncentrując się na zbieraniu i systematyzowaniu materiałów dokumentujących wpływ działalności człowieka na środowisko w regionie. W ramach tych prac przeprowadzono analizę instalacji MBP, czyli mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów. Jest to proces, w którym odpady są najpierw mechanicznie segregowane, a następnie poddawane biologicznej stabilizacji, co pozwala na ich dalsze wykorzystanie lub bezpieczne składowanie. Zgromadzone informacje, obejmujące zarówno aspekty przyrodnicze, jak i historyczne, mają na celu ochronę oraz głębsze zrozumienie lokalnego dziedzictwa w kontekście antropocenu. Te działania stanowią istotny krok w tworzeniu zasobu wiedzy, który będzie niezbędny do dalszych prac nad zieloną transformacją oraz rewitalizacją terenów poprzemysłowych.
Szychta na Steinbruchu
Szychta na Steinbruchu to wydarzenie organizowane przez Stowarzyszenie TURUda, które odbyło się 25 kwietnia 2025 roku w Rudzie Śląskiej. Spotkanie miało na celu integrację mieszkańców oraz poprawę lokalnego środowiska poprzez sprzątanie terenów poprzemysłowych, takich jak Steinbruch i okolice Szybu Franciszek. Organizatorzy zapewnili uczestnikom rękawice, worki oraz niezbędne narzędzia, a całość działań była prowadzona pod okiem sztajgera hasiowego, który koordynował podział na zespoły robocze. Po zakończeniu prac wszyscy hajerzy i szleprzy zostali zaproszeni na gorący posiłek i zimny napitek, co sprzyjało dalszej integracji.
Współpraca organizacyjno-motywująca poprzedzające szkolenie menagerskie z liderkami
Rozpoczęto współpracę organizacyjno-motywującą poprzedzającą szkolenie menedżerskie z liderkami, stanowiącą istotny etap przygotowań do efektywnego i merytorycznego przebiegu wydarzenia. Pierwsze działania koncentrują się na precyzyjnym określeniu celów szkoleniowych, budowaniu atmosfery sprzyjającej wymianie doświadczeń oraz zapewnieniu odpowiedniego zaplecza organizacyjnego. Szczególną uwagę poświęca się wzmocnieniu motywacji uczestniczek, tak aby mogły w pełni zaangażować się w proces nauki i rozwijania kompetencji przywódczych.
blog: www.czwartaprzyroda.pl
Blog Czwarta Przyroda koncentruje się na tematyce miejskich nieużytków i ich roli w ekosystemie. Opiera się na koncepcji czwartej przyrody, czyli roślinności rozwijającej się samoistnie na opuszczonych terenach, bez ingerencji człowieka.
Na blogu można znaleźć treści dotyczące sukcesji przyrody, funkcji nieużytków miejskich oraz ich edukacyjnego i społecznego znaczenia. Publikowane materiały obejmują analizy, przykłady z innych miast oraz praktyczne rozwiązania dotyczące ochrony i integracji dzikiej przyrody w przestrzeni miejskiej.
Marzec w projekcie
Dodatek do Wiadomości Rudzkich NUMER 12/1659 dostępny na stronie DODATEK
W numerze marcowym zapraszamy do lektury m.in. ciekawego artykułu o roli kobiety w procesie sprawiedliwej transformacji oraz materiału o twórczości Arkadiusza Gola przedstawiającego na swych fotografiach przejmujący portret Górnego Śląska.
Warsztaty refotografii poprzemysłowej
Pod koniec marca, z Uniwersytetem Śląskim, zorganizowano praktyczne warsztaty refotografii terenów poprzemysłowych. Uczestnicy pracowali w terenie, analizując historyczne i przyrodnicze aspekty takich obszarów. Warsztaty obejmowały naukę technik refotografii oraz poszerzanie wiedzy przyrodniczej, a także miały na celu zwiększenie świadomości ekologicznej i zachęcenie do rewitalizacji niezrewitalizowanych jeszcze terenów.
Praca archiwizacyjna regionalnego antropocenu
W marcu, pod kierownictwem pracowników naukowych Uniwersytetu Śląskiego, kontynuowano prace archiwizacyjne mające na celu dokumentację regionalnego antropocenu. Działania te skupiono na dalszym zbieraniu i porządkowaniu materiałów ukazujących zmiany środowiskowe wywołane przez działalność człowieka w regionie. Kontynuacja badań stanowiła istotny etap w budowaniu bazy wiedzy, która posłuży jako fundament dla kolejnych działań związanych z zieloną transformacją oraz rewitalizacją terenów poprzemysłowych.
Warsztaty edukacyjne dla młodzieży
25 marca, odbyły się ostatnie zajęcia z przedmiotów przyrodniczych, prowadzone przez profesorów Uniwersytetu Śląskiego. Podczas wydarzenia wręczono nagrody za najlepsze zielniki przygotowane przez młodzież w trakcie warsztatów. Uczestnicy mieli okazję zdobyć praktyczne umiejętności, takie jak wykonywanie profilu glebowego, określanie wieku i wysokości drzew oraz orientacja w terenie.
Inicjatywa oddolna
W marcu został ogłoszony drugi nabór wniosków do Inicjatyw oddolnych, w naborze zostało złożonych 10 wniosków, które poddano ocenie.
Luty w projekcie
Dodatek do Wiadomości Rudzkich NUMER 7/1654 dostępny na stronie DODATEK
W numerze lutowym można przeczytać m.in. o transformacji energetycznej jako jednym z największych wyzwań, przed którymi stoi Ruda Śląska oraz o społecznych aspektach transformacji, które stają się kluczowym wyzwaniem, a dla młodzieży priorytetowym procesem, determinującym jej przyszłość.
Warsztaty refotografii poprzemysłowej
W lutym odbyły się warsztaty refotografii poprzemysłowej, które miały charakter teoretyczno-praktyczny. Ich celem było wprowadzenie uczestników w zagadnienia związane z zieloną transformacją, antropocenem oraz czwartą przyrodą, uwzględniając lokalne uwarunkowania. Uczestnicy analizowali historyczne i przyrodnicze znaczenie terenów poprzemysłowych, ucząc się technik refotografii oraz pogłębiając wiedzę przyrodniczą. Warsztaty miały na celu budowanie świadomości ekologicznej i inspirowały do podejmowania działań na rzecz rewitalizacji niezrewitalizowanych terenów.
Warsztaty edukacyjne dla młodzieży
W połowie lutego w IV Liceum Ogólnokształcącym w Rudzie Śląskiej odbyły się warsztaty edukacyjne dla młodzieży, prowadzone przez wykładowców Uniwersytetu Śląskiego. Zajęcia miały na celu zwiększenie wiedzy ekologicznej wśród uczniów oraz inspirowanie ich do podejmowania inicjatyw związanych z ochroną środowiska. Program warsztatów łączył teorię z praktyką, umożliwiając młodzieży zrozumienie kluczowych pojęć takich jak zielona transformacja i antropocen. Warsztaty pobudzały kreatywność, budowały więzi społeczne oraz zachęcały do długofalowych działań na rzecz środowiska.
Praca archiwizacyjna regionalnego antropocenu
W lutym rozpoczęły się prace archiwizacyjne regionalnego antropocenu. Skupiono się na gromadzeniu oraz porządkowaniu materiałów dokumentujących zmiany w środowisku wynikające z działalności człowieka w regionie. Zebrane dane, obejmujące zarówno elementy przyrodnicze, jak i historyczne, mają na celu zachowanie oraz lepsze zrozumienie lokalnego dziedzictwa w kontekście antropocenu. Działania te stanowiły ważny krok w budowaniu bazy wiedzy niezbędnej do dalszych prac nad zieloną transformacją oraz rewitalizacją obszarów poprzemysłowych.
Spacer interpretacyjny
Stowarzyszenie TuRuda 8 lutego zorganizowało spacer interpretacyjny, który miał na celu odkrywanie lokalnej historii Rudy Śląskiej. Wydarzenie to przyciągnęło wielu uczestników, którzy mieli okazję poznać tajemnice Rudy Południowej, czyli Karmińskiego. Kolonia robotnicza „Carl Emanuel”, znana lokalnie jako „Karmańskie”, to jedno z najbardziej charakterystycznych miejsc w Rudzie Śląskiej. Powstała pod koniec XIX wieku z inicjatywy rodziny Ballestremów, właścicieli kopalni „Brandenburg” (później „Wawel”) oraz koksowni. Osiedle zostało zaprojektowane jako miejsce zamieszkania dla górników i ich rodzin, a jego architektura jest przykładem budownictwa patronackiego na Górnym Śląsku. Spacer był okazją do zgłębiania dziedzictwa kulturowego oraz lokalnych opowieści, które łączą przeszłość z teraźniejszością.
Artykuł w Trybunie Górniczej nr 8 z 21 lutego 2025 roku
W lutowym numerze można przeczytać artykuł nawiązujący do projektu „Po szychcie. Wyjątkowe miejsce na ziemi Przed nimi zajęcia z refotografii i wywiady z osobami pamiętającymi jeszcze rudzkie kopalnie i koksownie”.
Styczeń w projekcie
Dodatek do Wiadomości Rudzkich NUMER 4/1651 dostępny na stroni DODATEK
W numerze styczniowym można przeczytać m.in. ciekawą „Opowieść o rzece – Bytomka” jak również o miejskich planach rewitalizacji Doliny Bytomki
W styczniu 2025 r. zorganizowano cykl warsztatów refotografii poprzemysłowej w Rudzie Śląskiej, które miały na celu uwiecznienie zmian zachodzących na terenach poprzemysłowych. Warsztaty te odbywały się w siedzibie Towarzystwa Miłośników Orzegowa w dniach 9, 16 i 24 stycznia. Uczestnicy, pod przewodnictwem wykładowców Uniwersytetu Śląskiego, przeglądali zdjęcia z zasobów Towarzystwa oraz wykonywali zdjęcia i dokonywali analizy porównawczej dawnych i współczesnych widoków poprzemysłowych terenów. Warsztaty te były skierowane do lokalnej społeczności, która miała możliwość aktywnego udziału w dokumentowaniu przemian poprzemysłowych regionu i tworzeniu wizualnych archiwów tych zmian.
W dalszym ciągu kontynuowane są warsztaty edukacyjne, których celem jest poszerzanie wiedzy na temat ekologii, zrównoważonego rozwoju oraz transformacji regionu w kierunku bardziej zielonym i ekologicznym. Warsztaty te odbywają się w IV Liceum Ogólnokształcącym im. H.C. Hoovera w Rudzie Śląskiej, gdzie wykładowcy Uniwersytetu Śląskiego prowadzili zajęcia dla uczniów. Celem warsztatów jest kształtowanie postaw proekologicznych oraz wspieranie młodzieży w podejmowaniu działań na rzecz ochrony środowiska w ich najbliższym otoczeniu.
Z kolei w Śląskim Inkubatorze Przedsiębiorczości miało miejsce pierwsze spotkanie organizacyjne dla Pań zainteresowanych tematem szkoleń menagerskich.
W styczniu został również ogłoszony pierwszy nabór wniosków do Inicjatyw oddolnych. Przed złożeniem wniosku można było zapoznać się z temat Inicjatyw oddolnych w czasie warsztatów prowadzonych przez animatora Stowarzyszenia TuRuda. Spotkanie to cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem. Ostatecznie w naborze zostało złożonych 8 wniosków, które poddano ocenie
Grudzień w projekcie
Kolejny numer Dodatku do Wiadomości Rudzkich dostępny z numerem/na stronie DODATEK
W ramach projektu „Laboratoria czwartej przyrody” 17 grudnia odbyły się zajęcia dla uczniów IV Liceum Ogólnokształcącego im. H. C. Hoovera w Orzegowie, w których uczestniczyli specjaliści z zakresu geologii, biologii i kulturoznawstwa. Dzięki projektowi uczniowie mieli okazję zapoznać się z przeszłością przemysłową Rudy Śląskiej, identyfikować rośliny i minerały związane z przemysłowym dziedzictwem regionu: wykrywali ołów, żelazo i miedź w roztworach glebowych, przypomnieli sobie zasady segregacji odpadów, szukali składników smogu na terenie wokół szkoły, a także mieli możliwość oglądania skał pod mikroskopem.
Listopad w projekcie
Drugi numer Dodatku do Wiadomości Rudzkich – tym razem głównym tematem czwarta przyroda, o której można przeczytać za pośrednictwem strony Wiadomości Rudzkie DODATEK
W dniach 26 i 27 listopada zorganizowano kolejne warsztaty edukacyjne dla młodzieży, w trakcie których kontynuowano temat „czwartej przyrody” – koncepcji odnoszącej się do ekosystemów powstających spontanicznie w zdegradowanych przez człowieka miejscach, takich jak tereny przemysłowe czy opuszczone obszary miejskie.
Z kolei 30 listopada Stowarzyszenie TuRuda zorganizowało spacer „Wszystko płynie…ku Bytomce”. Wzięło w nim udział ponad 60 osób. Spacer rozpoczął się pod Szybem Franciszek, spod którego wzdłuż Potoku Rudzkiego, jednego z dopływów Bytomki uczestnicy wyruszyli w ponad 3 godzinną podróż śladem przyrodniczych i kulturowych wątków rzeki. Część przyrodniczą poprowadził prof. dr hab. Adam Stebel z Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, część kulturową wiceprezes Stowarzyszenia TuRuda Adam Kowalski. Droga wiodła uczestników ku ujściu Potoku do Bytomki w pobliżu stawu Mijanka, a następnie wałem w Dolinie Bytomki stanowiącym granicę między Rudą a Biskupicami, dawniej zaś będącym de facto granicą państwową. Finałem wędrówki była hałda Ruda, z której analizowaliśmy krajobraz kulturowy okolicy. W trakcie oprowadzania nie zabrakło wątków historycznych i heritologicznych. Uczestnicy zwiedzili zespół zabudowań Szybu Franciszek – pozostałość kopalni Brandenburg, zobaczyli kapliczkę Matki Boskiej z Lourdes wykonaną z odpadów wielkopiecowych huty Berta, poznali historię budowy Kościoła Św. Józefa, Kolonii Karola, Rudzkiej Kuźnicy oraz kolonii Borsiga. Wielowątkowa opowieść zwracała uwagę na nierozerwalną relację pomiędzy człowiekiem a przyrodą, który ukształtował nie tylko górnośląski krajobraz, ale także nasze postawy wobec świata.
Październik w projekcie
Ukazał się Dodatek do Wiadomości Rudzkich, z którym można zapoznać się na stronie Wiadomości Rudzkich DODATEK
Dodatek, który ma charakter edukacyjno – informacyjny porusza tematy transformacji. W pierwszym numerze znalazła się relacja z Kawiarenki obywatelskiej – TransformujeMY Śląskie, która miała miejsce 28 października 2024 r. w Śląskim Inkubatorze Przedsiębiorczości w Rudzie Śląskiej w ramach projektu „TransformujeMY Śląskie – kawiarenka obywatelska”. Projekt realizowany przez Departament Rozwoju i Transformacji Regionu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat sprawiedliwej transformacji, zrównoważonego rozwoju oraz zaangażowania obywatelskiego w procesy społeczno-gospodarcze.
Ponadto wywiad z Dr Marcinem Baronem z Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, w którym omawia sytuację Rudy Śląskiej, jej potencjał, rozwój oraz to jak radzić sobie z tansformacją.
Zapraszamy do lektury w wydaniu papierowym oraz poprzez stronę Wiadomości Rudzkich DODATEK
W IV Liceum Ogólnokształcącym im. H.C.Hoovera w Rudzie Śląskiej odbyły się z kolei pierwsze warsztaty edukacyjne w ramach działania „Edukacja na rzecz zielonej transformacji i utrzymania kultury pogórniczej” zorganizowane przez jednego z realizatorów projektu – Uniwersytet Śląski w Katowicach. Dr hab. Aleksandra Nadgórska-Socha rozpoczęła cykl zajęć od analizy roślinności miejscowego kamieniołomu, która to stanowi podstawę do stworzenia z uczniami geozielników. Natomiast dr hab. Krzysztof Szopa zapoznał uczestników z właściwościami minerałów.
